اشا در فرهنگ اوستا و آیین مزدیسنا و آرمان پارسایی دارای معنای بسیار ژرف و گسترده است و یکی از پایه های این فرهنگ به شمار می رود. اشا در اوستا به معنای نظم و هنجار فرمانروا بر جهان هستی و همچنین نظم و هنجار فرمانروا بر روان و زندگی آدمی است که راستی نمایش آنست. اشا معنای پاکی را نیز میدهد و هنگامی که وازه اشا و اشو و اشویی بکار برده می شود به روان اندیشه و گفتار و کرداری اشاره می شود که از هرگونه آلودگی و پلیدی بری باشد. اشو شخصی است پاک و راست، شخصی زدوده از هر گونه پیرایه ناراستی و کژ روی. و هیشتا در اوستا به معنای بهترین است واژه “اشا و هیشتا” یا “اردیبهشت” به معنای “راستی و پاکی بهترین” است و اردیبهشت که یکی از پایه های آرمان پارسایی است در سراسر اوستا ستوده میشود. در بخش نخست کتاب گوشه ای از جهان هستی تصویر شده است و نشان داده شده است که سامان هستی چیست و چگونه جهان شگفتی آور پیرامون ما گرد آورده ای از هنجار و سامانی است که درازنا و ژرفنای آن هرگز به گمان و اندیشه در نمی آید. هنگام بررسی فلسفه اشا می رسیم به اشای روانی یعنی سامان و هنجار روانی که این گفته نیز از دیدگاه روانشناسی امروز نیز درخور بررسی و توجه بسیاری است، آیین مزدیسنا و آرمان پارسایی بر آن است که بر روان آدمی سامان و هنجار فرمان میراند. آدم روان درست کسی است که روانش از سامان و هنجار بیرون نمی رود. در بخش دوم کتاب هنگام بررسی اشا یا هنجار روانی از زندگی آدمهایی یاد شده است که هر کدام به علتی روانشان از هنجار بیرون شده است و این ناهنجاری روان آنها را گرفته دردها و رنجهایی کرده است که در کتاب امده است. بخش سوم کتاب ویژه هنجار اجتماعی است که “داد” و ” دادگری” یا “قسط” و عدل نمودار آن است که باز در بخش سوم گوشه هایی از اجتماعی که گرفتار بیداد شده نشان داده شده است. بخش چهارم کتاب از هنجار اقتصادی و دو بخش دیگر از هنجار و سامان در جهان و در طبیعت سخن می رود.

3

185