تبصره الزائرین: سفرنامه حاج مصطفیخان سورتیج (1262 هجری قمری)
این کتاب سفرنامه حاج مصطفی خان سورتیج در سال 1262 هجری قمری است.
حاج مصطفی خان سورتیج ملقب به وکیلالرعایا، از صلحا و اخیار و از رجال پرهیزگار زمان محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار در مازندران از معدود کسانی است که در سال 1262 قمری با انگیزههای معنوی به منظور زیارت مشاهد متبرکه بیتالله الحرام و عتبات عالیات، از طریق شش کشور ترکیه، سوریه، فلسطین، اردن، عربستان و عراق سفر نموده و شرح خاطرات مسافرت خود را به رشته تحریر در آورده است.
این سفر یازده ماه طول کشیده است و وقایع سفر با ذکر مسافت و فاصله تمامی شهرها و منازل در رساله «تبصرهالزائرین» ثبت گردیده است.
این اثر که از آن به عنوان یگانه سفرنامه شناخته شده از فردی مازندرانی در دوره قاجار به بیت الله الحرام و عتبات عالیات میتوان نام برد، بخش دوم نسخهای خطی است که قسمت نخست آن به عنوان «مجمل تاریخ پادشاهان عجم که در ملک ایران سلطنت کردهاند» ضبط شده و در مبحث نسخهشناسی تنها اشاراتی گذرا به آن میشود.
نسخه خطی بازخوانی شده، مجلدی مشتمل بر دو بخش کاملاً مجزا به نامهای مجملالتاریخ و تبصرهالزائرین است. همانطور که از نام نسخه پیداست، این دو بخش نه تنها در محتوا بلکه در کیفیت اوراق نیز از زمان پادشاهان اسطورهای تا ذکر پادشاهان صفوی و بخش دوم شرح سفر حاج مصطفی خان سورتیج به مکه معظمه و عتبات عالیات است.