حديث معراج

حدیث مِعراج، حدیثی قدسی که گفتگوی میان خداوند و پیامبر(ص) را در شب معراج گزارش می‌دهد. حدیثی که امروزه به نام «حدیث معراج»، شهرت دارد، روایتی طولانی است که نخستین بار در کتاب ارشاد القلوب آمده است.

در این حدیث، از مسائل اخلاقی فراوانی مانند رضا، توکل، نکوهش دنیا، روزه، سکوت، محبت‌ورزیدن به مستمندان، ویژگی‌های اهل آخرت و اهل دنیا سخن به میان آمده است. کتاب‌های «راهیان کوی دوست» و «سِِرُّ الإسراء فی شرح حدیث المعراج»، به شرح حدیث معراج پرداخته‌اند.

واقعه معراج

معراج، به عروج پیامبر اسلام از مسجد الاقصی به آسمان‌ها گفته می‌شود. به نقل از منابع اسلامی، پیامبر(ص) در شبی، از مکه به مسجدالاَقصی انتقال یافت و از آنجا به آسمان عروج کرد. داستان معراج در احادیث شیعه و سنی، به صورت متواتر آمده است. قرآن نیز در دو سوره اسراء و نجم، به آن پرداخته است.

محتوا

حدیث معراج با پرسش پیامبر(ص) از خدا درباره بهترین عمل آغاز می‌شود. خداوند در پاسخ، از توکل و رضا سخن به میان می‌آورد و سپس با خطاب‌قراردادن مُکَرَّر پیامبر، موضوعات مختلفی را بیان می‌کند. این حدیث طولانی را می‌توان به فرازهایی تقسیم نمود که در آغاز هر فراز، پیامبر مورد خطاب قرار می‌گیرد. خداوند در این حدیث، در بار نخست، پیامبر را با نام محمد و در فرازهای بعد، با نام احمد، مورد خطاب قرار داده است.

موضوعات مطرح‌شده در این حدیث، به نقل از کتاب راهیان کوی دوست، به شرح زیر است:

رضا و توکل؛
محبت الهی و راه رسیدن به آن؛
ویژگی‌های اولیای الهی؛
خصلتهای راه یافتگان به بهشت و میراث گرسنگی و سکوت؛
لزوم توجه به نماز و درک حضور خداوند؛
امتیازات اولیای الهی؛
لزوم محبت به مستمندان؛
عدم تبعیت از خواهش های نفسانی؛
نکوهش دنیا و دنیاگرایان؛
ویژگی‌های بیست‌گانه اهل دنیا؛
ویژگی‌های اهل آخرت ؛
مقام و معرفت زاهدان؛
نقش ارزشی روزه و سکوت؛
مؤمنان رهیافته به یقین و باریابی به رضوان حق؛
ویژگی‌های زندگی گوارا و پایدار؛
موفقیت در آزمون الهی، و عنایات ویژه خداوند؛
مقام عابدان و رسولان الهی؛
حقیقت محبت به خدا.

منابع حدیث

حدیث معراج را نخست حسن بن محمد دیلمی، در کتاب ارشاد القلوب، با عنوان «پرسش‌های پیامبر خدا از پروردگارش در شب معراج» ذکر کرده است. سپس فیض کاشانی در الوافی، حُرّ عامِلی در جواهر السَّنیه و علامه مجلسی در بِحار الأنوار آن را به نقل از ارشادالقلوب آورده‌اند.

کتاب جواهر السنیه و ارشاد القلوب به فارسی ترجمه شده‌اند و ترجمهٔ فارسی حدیث معراج هم در آنها آمده است.همچنین این حدیث همراه ترجمه آن، در کتاب «با پیامبر به سوی معراج»، نوشته علی شیروانی، نشر یافته است.