خا‌طرات حا‌ج میرزا محمدعلی معین السلطنه به اروپا و آمریکا ۱۳۱۰ هجری قمری
معین السلطنه، این سفر را به قصد بازدید از نمایشگاه بین المللی شیکاگو در سال 1893 انجام می دهد. وی در طول سفر خود از کشورهای روسیه، اتریش، ایتالیا، فرانسه و انگلستان دیدن می کند و آنگاه از راه انگلستان به آمریکا می رود.
سفرنامه او که حدود نود و پنچ سال پیش نوشته شده دارای نثری زیبا و گاه مسجع است و از نظر جمله بندی گاه جملاتی ثقیل دارد. چنین می نماید که تحصیلات معین السلطنه از حد عرف آن زمان بیشتر بوده و میل به فرا گرفتن تازه ها در او فراوان بوده است.
او وقتی به شرح مشاهدات خود می پردازد، به شدت وارد جزئیات می شود، به گونه ای که خواننده خود را در همان فضا و محیط می یابد.
او در شرح دیده های خود به اخلاق و آداب و عادات اجتماعی مردم محل های مورد بازدید نیز بسیار می پردازد. معین السلطنه در این سفر مردمان اروپا را به طور کلی بهتر از مردم آمریکا می بیند، ولی از آزادی و ترقی و پیشرفت تجاری و صنعتی آمریکا بسیار شگفت زده می شود.
