در این کتاب قالب مثنوی در جایگاه یکی از قوالب پربسامد و مهم شعر فارسی بررسی شده و سعی بر این بوده است که ضمن نشاندادن تاریخچه مثنویسرایی، این آثار از منظرهای مختلف، از حیث ساختار و محتوا به حد وسع نگارنده بررسی شود.
در فصل نخست، مباحثی چون مثنوی و منظومه، خاستگاه آن، جایگاه و اهمیت آن در ادبیات فارسی و عرب و انعکاس آن در تذکرههای فارسی آمده است.
در مبحث ساختاری، بخشهایی چون آستانه، خاتمه، موسیقی عروضی و ردیف، حجم مثنوی و شیوههای نامگذاری منظومه مورد بحث قرار گرفته است. در نهایت همه منظومهها از حیث محتوایی در چهار نوع دستهبندی شده است:
حماسی، غنایی (مشتمل بر دو دسته منظومههای عارفانه و منظومههای عاشقانه (شامل روایی، مکاتبات منظوم، کارنامه، سفرنامه، مثنویهای کوتاه))، تعلیمی(اخلاقی و آموزشی) و تاریخی. خصوصیات و ویژگیهای هر نوع در بخش مربوط به آن ذکر شده است.
