اقوام آسیای مرکزی در تاریخ دارای سهم مهمی بودهاند. این بخش از تاریخ در نتیجه کمی مدارک و اسناد، در ایران ناشناخته مانده است. در تاریخ کشور خود، بارها به نام اقوامی مانند ماساژت ها، سکاها و آلان ها برخوردهایم. مثلاً میدانیم که کوروش علیه ماساژت ها به جنگ پرداخت و ضمن مبارزه با آنها به قتل رسید.
خواننده کجکار مایل است اطلاعاتی درباره این قوم و سایر اقوام کم شناخته کهن به دست آورد. ولی جز در بعضی منابع مانند تواریخ هرودوت اخبار فراوانی از آنها نمیتواند کسب کند. همین نکته درباره کوشان ها که از لحاظ اقتصاد، تجارت، دین و هنر سهم عمدهای در تاریخ داشته و نیز سکاها صدق میکند.
از اقوام کم شناخته دیگر که در این کتاب مورد بررسی قرار میگیرند باید از آلانها و آسها نام برد. در اینجا با دین، خط، زبان و ادبیات این فرم آریایی آشنا میشویم که متأسفانه تقریباً هیچگونه مأخذ مستقلی از آنها در ایران وجود ندارد. سپس به شرح سرزمینی به نام اورارتو میپردازیم که در شرق ماد قرار داشت و با این دولت دارای روابط اقتصادی و سیاسی بود.
آنگاه سخن از دولت هیتی به میان میآید و طبقات اجتماعی. سیاست خارجی، دین، زبان، و هنرهای مبنها مورد بحث قرار میگیرد. همچنین از تمدن گونیها، ماناها، لولوها، کاسی ها و سایر اقوام دامنههای زاگروس گفتگو میشود. مطلب بعدی مربوط به سرزمین انزان و انشان و عیلام است و نرمیت، خط، زبان، دین هنر و فرهنگ و معماری عیلامیها را بررسی میکنیم.
