اثر حاضر تحقیقی است در باب تاریخ و تحولات و حوادث مهم گذشته شهرستان “نهاوند” و ویژگیهای جغرافیایی، آثار باستانی و مشخصات اجتماعی آن که در واقع حاصل گردآوری و استخراج مطالب متون تاریخی و جغرافیایی کهن درباره این شهر است و در سیزده بخش تدوین یافته است .
در بخش نخست، جغرافیای طبیعی نهاوند توصیف شده است. بخش دوم به بررسی نام و وجه تسمیه نهاوند و قدیمترین اشارات و اطلاعات تاریخی مربوط به این منطقه مربوط میشود. بخش سوم به تاریخ نهاوند در دورههای هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی اختصاص دارد. در بخش چهارم شهربانان نهاوند در دوران پیش از اسلام معرفی شدهاند. در بخش پنجم از آخرین نبرد مسلمانان و ایرانیان در نهاوند سخن به میان آمده است. بخش ششم درباره فرمانروایان دوره اسلامی در ناحیه جبال است.
در این بخش سرگذشت نهاوند و حاکمان مستقیم یا غیر مستقیم این ناحیه از جبال در دورههای مختلف تاریخی از حاکمان عرب صدر اسلام تا دوره قاجار ذکر شده است. در بخش هفتم بعضی از حکام و امرای نهاوند در دوره قاجار معرفی شدهاند. بخش هشتم درباره آثار باستان نهاوند است .در بخش نهم دیدگاهها و نوشتههای جغرافی نگاران و جهانگردان داخلی و خارجی در مورد نهاوند گردآوری شده است .بخش دهم شامل سوانح طبیعی و حوادث سیاسی نهاوند است.
در بخش یازدهم خصوصیات جمعیتی شهرستان نهاوند طی چهار دوره سرشماری تشریح شده است. بخش دوازدهم به معرفی روستاهای شهرستان نهاوند اختصاص دارد. آخرین بخش کتاب نیز حاوی شاخصها و نمادهایی از زندگی اجتماعی مردم نهاوند در نیم قرن پیش است. عکسهای رنگی و سیاه و سفید از آثار تاریخی و اماکن دیدنی و اسناد تاریخی، کتابشناسی، نمایه اسامی افراد و جایها، در صفحات پایانی جمع آمده است. در لابهلای کتاب نیز عکسها، طرحها، جداول آماری و نقشههایی مربوط به مباحث متن چاپ شده است.
